Co warto wiedzieć o badaniu słuchu u dzieci?

Badanie słuchu u dzieci warto zaplanować wcześnie, ponieważ ubytek słuchu wpływa na rozwój mowy, koncentrację i naukę. Najważniejsze: każde noworodki w Polsce przechodzą przesiew słuchu w szpitalu, ale jeśli dziecko reaguje nietypowo na dźwięki, mówi później niż rówieśnicy lub często choruje na uszy, trzeba wykonać pogłębioną diagnostykę. Poniżej znajdziesz konkretne informacje: kiedy badać, jakie są rodzaje testów, jak przebiega wizyta i jak przygotować dziecko.

Przeczytaj również: Okulista działający w Warszawie — czym się kierować przy wyborze gabinetu?

Kiedy warto wykonać badanie słuchu u dziecka?

Badanie słuchu u dzieci jest wskazane w kilku sytuacjach. Po pierwsze, jeśli przesiew noworodkowy wykazał nieprawidłowy wynik lub go nie wykonano. Po drugie, gdy rodzice obserwują opóźnienie rozwoju mowy, brak reakcji na wołanie, zbyt głośne ustawianie telewizora, częste proszenie o powtórzenie lub trudności w skupieniu w hałaśliwym miejscu. Po trzecie, po nawracających zapaleniach ucha, wysiękowym zapaleniu ucha środkowego, infekcjach dróg oddechowych, a także przy czynnikach ryzyka, takich jak wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, żółtaczka wymagająca fototerapii, rodzinne występowanie niedosłuchu, stosowanie niektórych leków ototoksycznych czy przebyta intensywna terapia noworodka.

Przeczytaj również: Szambo betonowe - cena, zalety i pozostałe informacje

Jeżeli wątpliwości dotyczą słyszenia tylko w określonych sytuacjach (np. w szkole), przydatne są testy oceniające rozumienie mowy w szumie. Gdy dziecko rozwija się prawidłowo, ale rodzice nadal mają pytania, warto wykonać proste, nieinwazyjne badanie kontrolne dostosowane do wieku.

Przeczytaj również: Pończocha przeciwżylakowa - kiedy konieczna?

Jakie są rodzaje badań słuchu u dzieci i co oceniają?

Diagnostyka dobierana jest do wieku i możliwości współpracy dziecka. Celem jest obiektywna ocena drogi dźwięku: od ucha zewnętrznego, przez ucho środkowe, ucho wewnętrzne, aż po nerw słuchowy i ośrodki słuchowe.

Oto najczęściej stosowane badania:

• Przesiew OAE (otoemisje akustyczne) – szybkie, bezbolesne. Sonda w przewodzie słuchowym zewnętrznym rejestruje odpowiedź komórek słuchowych w ślimaku. Pomaga wykryć zaburzenia u noworodków i niemowląt. Prawidłowy wynik nie wyklucza późniejszych problemów przewodzeniowych (np. wysięk w uchu środkowym).
• ABR/BERA (słuchowe potencjały wywołane z pnia mózgu) – mierzy odpowiedź nerwu słuchowego i pnia mózgu na dźwięk. U małych dzieci często wykonuje się w śnie naturalnym; badanie jest nieinwazyjne i pozwala ocenić próg słyszenia niezależnie od współpracy.
• Tympanometria i ocena odruchów z mięśnia strzemiączkowego – pokazują drożność trąbki słuchowej i ruchomość błony bębenkowej; pomagają potwierdzić wysięk w uchu środkowym, podciśnienie lub niedrożność.
• Audiometria tonalna i słowna – u starszych dzieci, które potrafią współpracować (zwykle od ok. 4–5 r.ż.). Pozwala określić próg słyszenia dla tonów i rozumienie mowy w ciszy oraz w szumie.
• VRA/CPA (warunkowe metody behawioralne) – Visual Reinforcement Audiometry i Conditioned Play Audiometry. Dla maluchów 6–24 m.ż. (VRA) i przedszkolaków (CPA). Dziecko reaguje na dźwięk ruchem lub zabawą; badanie ma charakter zabawowy.

Kombinacja badań pozwala rozróżnić niedosłuch przewodzeniowy (np. przy wysięku lub korku woszczynowym) od niedosłuchu odbiorczego (uszkodzenie ślimaka/nerwu) i określić stopień ubytku.

Jak przygotować dziecko do badania słuchu?

Przy niemowlętach najlepiej zaplanować wizytę na czas drzemki, nakarmić dziecko i zadbać o spokój – cichy sen ułatwia pomiar OAE i ABR. U przedszkolaków i starszych dzieci warto wcześniej wyjaśnić przebieg: „Założą słuchawki, usłyszysz różne dźwięki, będziesz naciskać przycisk lub wrzucać klocki, gdy coś usłyszysz”. Krótkie próby w domu (zabawa w „nasłuchiwacza”) obniżają stres.

Na wizytę weź wyniki wcześniejszych badań, listę leków i informacje o przebytych infekcjach. Przed badaniem nie czyść uszu patyczkami – mogą wepchnąć woskowinę głębiej. Jeżeli dziecko jest przeziębione lub ma katar, wynik tympanometrii może być przejściowo zmieniony; czasem lepiej przełożyć termin po konsultacji.

Jak wygląda przebieg badania krok po kroku?

Specjalista zaczyna od wywiadu: ciąża i poród, wyniki przesiewu noworodkowego, infekcje uszu, obserwacje rodziców, rozwój mowy. Następnie wykonuje otoskopię, aby ocenić przewód słuchowy i błonę bębenkową. Dalej dobiera zestaw badań – zwykle od metod obiektywnych (OAE, tympanometria), po testy behawioralne lub ABR, zależnie od wieku i współpracy dziecka.

W trakcie badań dziecko ma na uszach słuchawki lub sondę w przewodzie słuchowym. Dźwięki są ciche lub umiarkowane, a kontakt fizyczny ogranicza się do zakładania akcesoriów. Po zakończeniu rodzice otrzymują omówienie wyników, opis rodzaju ewentualnego ubytku i zalecenia dotyczące dalszej diagnostyki lub obserwacji.

Na co zwrócić uwagę w interpretacji wyników?

Jednorazowy nieprawidłowy wynik, zwłaszcza u niemowląt, wymaga powtórzenia po krótkim czasie, bo przyczyną bywa woskowina, katar lub wysięk. W audiometrii tonalnej istotna jest stabilność wyników i zgodność z objawami w codzienności. W tympanometrii wykres typu B sugeruje płyn w uchu środkowym, a typ C – podciśnienie i dysfunkcję trąbki słuchowej. Z kolei prawidłowe OAE przy jednoczesnych trudnościach w rozumieniu mowy może kierować uwagę na przetwarzanie słuchowe lub czynniki uwagowe.

Wyniki warto omawiać w kontekście rozwoju mowy, zachowania w grupie oraz historii infekcji. U małych dzieci diagnoza bywa etapem – kilka krótszych wizyt daje pełniejszy obraz niż jedna długa sesja.

Najczęstsze mity i fakty o badaniu słuchu u dzieci

„Dziecko nie reaguje, bo jest rozkojarzone” – czasem tak, ale przewlekły brak reakcji wymaga obiektywnego sprawdzenia słuchu. „Badanie boli” – testy słuchu są nieinwazyjne. „Skoro przesiew w szpitalu był dobry, problemu nie ma” – niedosłuch może ujawnić się później lub mieć charakter przewodzeniowy, np. przy wysięku.

„Wystarczy głośniej mówić” – zbyt głośne otoczenie pogarsza rozumienie. Ważniejsza jest wyraźna artykulacja, kontakt wzrokowy i spokojne tempo, dopóki nie wyjaśni się przyczyny trudności.

Współpraca rodzic–specjalista: co pomaga w codzienności?

Obserwuj konkretne sytuacje: „Nie reaguje na szept z 2 metrów”, „Myli podobne głoski”, „W hałasie częściej prosi o powtórzenie”. Takie przykłady ułatwiają dobór badań. W domu ogranicz hałas tła, mów twarzą w twarz, używaj krótszych zdań i sprawdzaj, czy dziecko zrozumiało polecenie. W przedszkolu lub szkole pomocne bywa sadzanie bliżej mówiącego i notatki obrazowe.

Jeżeli cokolwiek budzi niepokój, skonsultuj się z odpowiednim specjalistą z zakresu laryngologii dziecięcej, audiologii lub logopedii. Edukacja opiekunów i wczesne rozpoznanie realnie wspierają rozwój mowy i funkcjonowanie w grupie rówieśniczej.

Gdzie znaleźć rzetelne informacje i możliwość konsultacji?

Warto korzystać z wiarygodnych źródeł, zaleceń towarzystw naukowych oraz umówić konsultację w placówce, która oferuje opiekę interdyscyplinarną (laryngologia, pediatria, logopedia, neurologia dziecięca). Informacje kontaktowe i zakres konsultacji znajdziesz na stronie LARMED – placówka medyczna w Katowicach. Strona pozwala zapoznać się z zakresem specjalności i formami diagnostyki bez ocen i obietnic terapeutycznych.